Bảo vệ cây trồng bằng phế thải nông nghiệp

Nhiều người đã nghe về các cách tái chế phế thải như làm thức ăn gia súc, phân bón, hay chế tạo nước tẩy rửa gia dụng. Tuy nhiên, kỹ sư công nghệ thực phẩm Nguyễn Xuân Duy, giảng viên Đại học Nha Trang, đã chọn một hướng đi khác biệt và đầy triển vọng: biến phế thải nông nghiệp thành thuốc trừ sâu, mang lại một giải pháp bảo vệ cây trồng thân thiện với môi trường.

Đội ngũ Dasuki Farm tại Tọa đàm "Khởi nghiệp và Gen Z" của trường Đại học Nha Trang năm 2023

Phụ phẩm nông nghiệp, thường bị xem là "rác" sau quá trình thu hoạch và chế biến nông sản, chủ yếu được đốt, chôn lấp hoặc để tự phân hủy. Tuy nhiên, trong mắt anh Duy, chúng không phải là chất thải mà là một nguồn tài nguyên quý giá chưa được khai thác đúng cách. Anh tin rằng, việc tận dụng chính cây trồng để bảo vệ cây trồng không chỉ là một ý tưởng độc đáo mà còn là giải pháp cho vấn đề lạm dụng thuốc trừ sâu hóa học. Ở Việt Nam, tình trạng sử dụng thuốc trừ sâu hóa học không kiểm soát đang trở nên nghiêm trọng, gây hại cho môi trường và sức khỏe con người. Vì vậy, Dasuki Farm, với sự dẫn dắt của anh Duy, được thành lập vào năm 2015 nhằm hiện thực hóa ý tưởng táo bạo này.

Sáng kiến của Dasuki Farm không phải hoàn toàn mới, bởi trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu chứng minh rằng thực vật chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa, kháng khuẩn, kháng nấm và kháng virus. Đặc biệt, các axit hữu cơ và hợp chất phenolic phổ biến trong thực vật có khả năng tấn công trực tiếp hoặc ngăn chặn quá trình trao đổi chất của vi sinh vật, côn trùng gây hại mà vẫn an toàn cho con người. Điểm khác biệt của Dasuki Farm nằm ở việc ứng dụng những nghiên cứu này vào các loại phụ phẩm đặc trưng của nông nghiệp Việt Nam. Anh Duy và đội ngũ của mình đã thử nghiệm nhiều loại phế thải khác nhau trước khi chọn ra sáu loại phụ phẩm có hàm lượng hoạt chất cao nhất, dễ kiếm và hiện đang bị lãng phí. Dù không tiết lộ tất cả các thành phần, anh Duy đã chia sẻ rằng ba trong số đó bao gồm bã mía, vỏ dừa và vỏ lạc.

Để sản xuất thuốc trừ sâu từ những nguyên liệu này, Dasuki Farm tiến hành chiết xuất và tinh chế chúng thành sáu dung dịch khác nhau, mỗi loại chứa các hợp chất có hoạt tính diệt sâu bệnh. Bí quyết không chỉ nằm ở phương pháp chiết xuất tối ưu mà còn ở cách phối trộn các dung dịch này để đạt hiệu quả cao nhất trong việc diệt sâu. "Giống như ta nấu một món ăn, có đường, muối, bột ngọt, tiêu, hành, ớt nhưng không phải ai nấu cũng ngon," anh Duy chia sẻ. Quá trình thử nghiệm từ phòng thí nghiệm ra ngoài thực địa đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Sản phẩm cuối cùng không chỉ có khả năng tiêu diệt sâu bệnh mà còn giúp cây trồng phục hồi sức khỏe và phát triển tốt hơn.

Một trong những điểm độc đáo của chế phẩm này là tính an toàn. Quá trình sản xuất của Dasuki Farm không sử dụng bất kỳ hóa chất nào, do đó, sản phẩm an toàn đến mức có thể "nếm thử." Anh Duy tự tin giới thiệu sản phẩm này với các đối tác bằng cách thử nếm trước mặt họ. "Sản phẩm của chúng tôi rất thú vị ở chỗ có thể nếm được, mình có thể ăn được không vấn đề gì," anh Duy nói. Đây không chỉ là một minh chứng cho sự an toàn của sản phẩm mà còn là điểm mạnh giúp Dasuki Farm thu hút sự quan tâm của các đối tác.

Dù đạt được nhiều thành tựu, hành trình phát triển của Dasuki Farm vẫn đầy khó khăn. Để một sản phẩm khoa học như thuốc trừ sâu từ phế thải nông nghiệp được đưa ra thị trường, nó phải trải qua một quá trình kiểm định chặt chẽ và thử nghiệm thực địa trên nhiều loại cây trồng. Mỗi loại cây đều đòi hỏi những thử nghiệm riêng biệt, áp dụng trong các giai đoạn khác nhau như cây còn non, trưởng thành, ra trái, cũng như trong các điều kiện môi trường đa dạng. Để hoàn thiện một công thức thuốc trừ sâu cho một loại cây cụ thể, Dasuki Farm phải thử nghiệm từ 5 đến 10 năm. Thậm chí, các cây trồng ở những vùng địa lý xa xôi cũng gặp khó khăn trong việc theo dõi và kiểm nghiệm. Điều này đòi hỏi đội ngũ của Dasuki Farm phải "kề vai sát cánh" với người nông dân, liên tục giám sát quá trình sử dụng sản phẩm.

Vì vậy, Dasuki Farm đã xây dựng chiến lược hợp tác với các nông trại khác. Họ thu mua phế phẩm nông nghiệp, sau đó cung cấp lại chế phẩm thuốc trừ sâu từ nguồn phế phẩm đó cho các nông trại sử dụng. Mô hình này vừa tận dụng được nguồn nguyên liệu tại chỗ, vừa giúp quá trình thử nghiệm trên thực địa trở nên khả thi hơn. Tuy nhiên, việc hợp tác này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, khi chủ nông trại có thể hủy hợp đồng nếu nhận được đề nghị tốt hơn từ các đối thủ cạnh tranh. Dasuki Farm phải đối mặt với thách thức lớn trong việc mở rộng thử nghiệm và xây dựng lòng tin từ phía người nông dân.

Mặc dù gặp nhiều trở ngại, Dasuki Farm vẫn đang kiên trì phát triển sản phẩm. Hiện tại, để đảm bảo tính bền vững, Dasuki Farm cung cấp nguyên liệu cho một nhà phân phối lớn thay vì bán trực tiếp ra thị trường. Nhà phân phối này sẽ bán thuốc trừ sâu của Dasuki Farm dưới thương hiệu của họ, giúp sản phẩm tiếp cận được với người tiêu dùng trên diện rộng. Hằng tháng, Dasuki Farm cung cấp vài nghìn lít sản phẩm, đủ để duy trì hoạt động và tiếp tục nghiên cứu.

Tuy nhiên, để thực sự "áp đảo" thị trường thuốc trừ sâu hóa học, Dasuki Farm cần tăng tốc quá trình thử nghiệm và mở rộng sản xuất, đồng thời hợp tác với nhiều đối tác từ nông dân đến nhà đầu tư và nhà phân phối. Một trong những khó khăn lớn nhất mà anh Duy chia sẻ là tìm kiếm nguồn nhân lực chất lượng, có khả năng "sáng phố, chiều farm," vừa hiểu về khoa học công nghệ, vừa am hiểu thực tế nông nghiệp.

Sáng kiến của anh Nguyễn Xuân Duy và Dasuki Farm mang lại hướng đi mới cho nông nghiệp bền vững, tận dụng phế thải để bảo vệ cây trồng và môi trường. Dù còn đối mặt với nhiều khó khăn trong quá trình thử nghiệm và mở rộng quy mô, nhưng sự kiên trì và tâm huyết của anh Duy đang mở ra những triển vọng tươi sáng. Với định hướng phát triển dài hạn, xây dựng đội ngũ nhân lực và hợp tác với các đối tác chiến lược, Dasuki Farm hy vọng sẽ góp phần thay đổi cách thức canh tác nông nghiệp, tiến tới một nền nông nghiệp xanh và bền vững cho Việt Nam.